Przeciwciała monoklonalne to celowane leki, które są przeznaczone do stosowania u pacjentów z migreną. Działają na mechanizm patogenetyczny choroby, a konkretnie CGRP (peptyd związany z genem kalcytoniny) lub na jego receptor (rCGRP), blokując jego działanie. Opracowano już cztery przeciwciała monoklonalne: jedno skierowane przeciwko receptorowi CGRP (erenumab) i trzy skierowane przeciwko samemu CGRP (eptinezumab, fremanezumab i galkanezumab).
Ich efektywność i bezpieczeństwo oceniano w wielu randomizowanych badaniach klinicznych. Z analizy wybranych z nich wynika, że wszystkie cztery przeciwciała monoklonalne mają korzystny profil bezpieczeństwa i tolerancji oraz wysoką skuteczność i są rekomendowane do leczenia migreny epizodycznej z częstymi napadami (> 4 dni bólowe w miesiącu) oraz migreny przewlekłej.
We wszystkich badaniach przeciwciała monoklonalne wykazały większą skuteczność w redukcji liczby dni migrenowych w skali miesiąca w porównaniu z placebo. U pacjentów z migreną epizodyczną erenumab, fremanezumab i galkanezumab powodowały istotny spadek średniej liczby dni z migreną, znaczące zmniejszenie miesięcznego stosowania doraźnych leków przeciwbólowych i poprawę jakości życia w odniesieniu do placebo po 12–24 tygodniach leczenia.
Terapia eptinezumabem była efektywniejsza niż placebo pod względem zmniejszenia liczby dni z migreną w tygodniach 5.–8. oraz zmniejszenia miesięcznego doraźnego stosowania leków. U pacjentów z migreną przewlekłą 12-tygodniowe leczenie erenumabem, fremanezumabem i galkanezumabem wiązało się z istotnym spadkiem średniej liczby dni migrenowych, wyższym odsetkiem pacjentów z co najmniej 50-procentową redukcją liczby dni z migreną oraz znaczącą redukcją liczby stosowanych leków doraźnych. Co równie istotne, przeciwciała monoklonalne okazały się skuteczne w zmniejszaniu nasilenia towarzyszących objawów migreny – nudności lub wymiotów, światłowstrętu i nadwrażliwości na dźwięki.
Czy przeciwciała monoklonalne w migrenie są bezpieczne ?
W randomizowanych badaniach klinicznych zdarzenia niepożądane związane z leczeniem występowały bardzo rzadko (≤ 1–4%) i miały zazwyczaj łagodne nasilenie. Rzadko zdarzało się, żeby z ich powodu musiano przerwać terapię. (≤ 1–4%). Najczęściej zgłaszanym zdarzeniem niepożądanym było występowanie reakcji w miejscu wstrzyknięcia, w tym: bólu, stwardnienia i rumienia po zastosowaniu preparatów podskórnych. Nie zgłoszono żadnych dowodów na hepatotoksyczność przeciwciał monoklonalnych. W badaniach klinicznych nie pojawiły się też żadne sygnały dotyczące bezpieczeństwa sercowo-naczyniowego ani immunologicznego.
U kogo nie stosować przeciwciał monoklonalnych?
Nie należy stosować przeciwciał monoklonalnych u kobiet ciężarnych i karmiących, u osób uzależnionych od alkoholu i/lub substancji psychoaktywnych, u pacjentów z wywiadem w kierunku chorób sercowo-naczyniowych oraz u osób z ciężkimi zaburzeniami psychicznymi.
Dane na temat bezpieczeństwa i skuteczności tych leków u pacjentów w wieku poniżej 18 lat i powyżej 70 lat są skąpe. Natomiast niektóre rekomendacje dopuszczają stosowanie przeciwciał monoklonalnych u dzieci z ciężką migreną, które mają więcej niż 8 dni z bólem głowy w miesiącu, po niepowodzeniu minimum dwóch rodzajów terapii i po okresie dojrzewania.
Czy wszystkie przeciwciała monoklonalne są dostępne dla pacjentów?
Fremanezumab, galkanezumab i erenumab zostały już zatwierdzone w USA i Europie. W Polsce dostępny jest erenumab i fremanezumab. Leki te są pełnopłatne.
Kiedy zaleca się stosowanie przeciwciał monoklonalnych?
W oparciu o dane z badań nie ma powodu, dla którego te leki nie miałyby stać się w przyszłości lekami pierwszego rzutu. Na razie przeciwciała monoklonalne mają zastosowanie w profilaktyce migreny u pacjentów, u których nie udało się przeprowadzić co najmniej dwóch standardowych terapii doustnych – po niepowodzeniach dwóch dostępnych, a także przy braku możliwości stosowania innych form leczenia z powodu chorób współistniejących lub działań niepożądanych. Jedynym kryterium nakazującym wcześniejsze wykorzystanie terapii doustnych wydają się wysokie koszty leczenia. Ważnym aspektem wpływającym na decyzje terapeutyczne jest to, że przeciwciała monoklonalne są również skuteczne u pacjentów z migreną nadużywających leków przeciwbólowych oraz ze współistniejącą depresją lub z zaburzeniami lękowymi.
Jak długo trzeba stosować przeciwciała monoklonalne?
Leczenie przeciwciałami monoklonalnymi zaleca się prowadzić przez 6–12 miesięcy. Pojawiają się już dowody na bezpieczeństwo i skuteczność ich długofalowego stosowania.
Jak mogę sprawdzić czy kwalifikuję się do leczenia przeciwciałami monoklonalnymi?
Decyzję o włączeniu leczenia przeciwciałami monoklonalnymi podejmuje lekarz neurolog. Leki wydawane są na receptę. Aby rozpocząć terapię należy udać się na konsultację neurologiczną, podczas której lekarz oceni wskazania i przeciwwskazania oraz przedstawi wszystkie informacje związane ze sposobem podawania leku. W trakcie leczenia konieczne jest prowadzenie dzienniczka migrenowego.
